Historie zapomniane

Decyzja o budowie Pierwszej Węgiersko-Galicyjskiej Kolei Żelaznej zapadła w 1868 roku. Rok później rozpoczęto prace, by faktycznie zakończyć je w grudniu 1872 roku. Mimo imponującego (nawet na dzisiejsze warunki!) tempa robót na budowniczych i tak padały gromy, że pracują… zbyt opieszale.

Mało kto tak bardzo zasłużył się promowaniu polskiej kultury i literatury jak pochodzący z przygranicznych dzisiaj Mościsk, absolwent sanockiego Gimnazjum, Marian Kister, który wraz z jednym z najwybitniejszych polskich pisarzy i publicystów Melchiorem Wańkowiczem założył największe przedwojenne wydawnictwo książkowe - Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, zaś po wojnie poprzez swoją oficynę Roy Publishing udostępnił światu dzieła najwybitniejszych naszych twórców. Niestety jego postać jest zapomniana.

Ta straszna, a zapomniana dzisiaj, tragedia dotknęła Galicję w latach 1847-48. Klęska głodu i związane z nim epidemie pochłonęły w tym okresie nawet kilkaset tysięcy ofiar. Ludzie umierali na gościńcach i ulicach. Notowano przypadki kanibalizmu i zabijania dzieci, których rodzice nie mogli wyżywić.

Pierwszą sieć telefoniczną w grodzie nad Wisłokiem stworzono prawdopodobnie końcem 1894 roku, 18 lat po opatentowaniu wynalazku przez Aleksandra Bella.

Pojęcie "Cudu nad Wisłą" w odniesieniu do bitwy z bolszewikami jako pierwszy sformułował zagorzał wróg Józefa Piłsudskiego - endecki polityk, pochodzący z podkarpackiego obecnie Niska, Stanisław Stroński. Co ciekawe określenie to powstało....zanim jeszcze doszło do odparcia wrogiej armii spod Warszawy, które tym cudem później nazywano.

W marcu i kwietniu 1962 roku przed rzeszowskim Sądem Wojewódzkim odbył się głośny proces 36-letniego wówczas Henryka Surycza, byłego pilota i instruktora Centrum Wyszkolenia Lotniczego w Krośnie. Sprawa dotyczyła wydarzenia niemal cztery lata wcześniejszego.

W 2026 roku zmienią się zasady ortografii w języku polskim. Będzie to największa rewolucja językowa w Polsce od prawie 90 lat. Ostatnia taka reforma została przeprowadzona w Polsce w 1936 roku. I wzbudzała wiele emocji, a nawet sprzeciwów. Nowych zasad pisowni nie uznały periodyki koncernu „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, założonego przez pochodzącego z Mielca Mariana Dąbrowskiego.

15 października 1932 roku sąd w Przemyślu skazał na 18 lat więzienia Wasyla Cebeniaka, członka Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów oskarżonego o napad pod Birczą na wóz pocztowy i zabójstwo policjanta.

Często spotykamy się z terminem „utrzymać w ryzach”, choć rzadko zdajemy sobie sprawę z jego pochodzenia.  Zwrot ten oznacza to samo, co utrzymać w karbach, w karności, w garści, w rygorze czy na wodzy, ale tylko „w ryzach” kojarzy się z … leśnymi zajęciami dawnych drwali w Karpatach. Ci bowiem, dla zrzucenia ściętego na stromych stokach drewna, stosowali urządzenia zwane ryzami, pozwalające przemieszczać potężne kłody w pożądanym kierunku.

Moja opowieść zaczyna się w Wiedniu. Siedząc przy malutkim stoliku słynnej Cafe Central przy Herrengasse i przyglądając się oszklonym gablotom pełnym wytwornych ciast uświadomiłam sobie, że wyglądem nie różnią się one wiele, od wypieków podawanych w naszych podkarpackich cukierniach. Przypuszczam, że najsławniejsze dziś ciasta zaczęto wypiekać w XIX wieku, czyli w czasie kiedy Wiedeń był również stolicą monarchii w skład której wchodziła Galicja, i wzorem do naśladowania mód wszelakich, również w dziedzinie kulinarnej. Dowodem są choćby niektóre nazwy cukierni, na przykład „Wiedeńska” – od zawsze synonim szyku i elegancji.