Historie zapomniane

W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej rzeszowski Klub Międzynarodowej Prasy i Książki, popularnie zwany „Empikiem” był miejscem kultowym. Do dobrego tonu należało wpaść tutaj na kawę i lekturę trudno osiągalnych, zagranicznych gazet, także po zakup książek i płyt.

Było ciepłe, majowe popołudnie. Zakurzonym gościńcem w kierunku Jarosławia jechała kawalkada wozów zaprzężonych w wyraźnie zmęczone konie. W pierwszym z nich siedział wysoki, szczupły mężczyzna, który z grymasem na twarzy przeglądał jakieś papiery.

Zimą 1387 roku Jadwiga będąca królem Polski zbrojnie ruszyła na tereny dzisiejszego Podkarpacia, by po prawie 20 latach panowania węgierskiego, przywrócić je Królestwu Polskiemu. Pod Jarosławiem stoczyła bitwę z własną siostrą.

We wrześniu 1915 roku koło Łupkowa w wyniku eksplozji benzyny spłonęło żywcem w wagonach kolejowych 40 osób,  z kolei zderzenie pociągów do jakiego doszło w styczniu 1918 roku w podrzeszowskiej Trzcianie pochłonęło 15 ofiar śmiertelnych. Wraz z rozwojem sieci kolejowej i rosnącym ruchem na torach, takich zdarzeń było coraz więcej. Przypominamy niektóre, zapomniane dziś, katastrofy kolejowe sprzed stu i więcej lat.

Zakłady Porcelany Elektrotechnicznej Zapel w Boguchwale kojarzą się zwykle z produktami technicznymi i specjalistycznymi. Mało kto jednak wie, że w połowie XX wieku fabryka produkowała także porcelanę stołową, czy jak mówią fachowcy, stołowiznę. I to bardzo wysokiej jakości.

W pierwszej połowie 1919 wschodnie tereny dzisiejszego Podkarpacia znajdowały się niemal na linii polsko-ukraińskiego frontu. W wielu miastach, nawet tych całkowicie zajętych przez oddziały odradzającego się państwa polskiego panował wojenny rygor. Sprawy codziennego życia regulowane były często przez komunikaty i rozkazy wojskowe. Jak wyglądało – w ich świetle – przyfrontowe życie?

Mieszkańcy Nowiosiółek w Bieszczadach na przekór władzy w 1975 w jedną noc postawili nielegalną kaplicę. Budowę poprzedziła tragiczna śmierć miejscowego milicjanta, który wcześniej zarzekał się, że prędzej skona niż pozwoli na postawienie świątyni. Traf chciał, że inicjatywa miejscowych zbiegła się w czasie z akcją sprowadzenia do Baligrodu czołgu mającego stanąć na tutejszym rynku. Wierni widząc pojazd wzięli to za… próbę siłowej rozprawy z nimi, co omal nie doprowadziło do prawdziwej bitwy. Ten zbieg okoliczności sprawia, że cała ta historia jest gotowym materiałem na filmowy scenariusz.

Przez setki lat Rzeszów był prowincjonalnym miasteczkiem, najpierw województwa ruskiego I Rzeczypospolitej, później Galicji w zaborze austriackim, wreszcie województwa lwowskiego, pretendującym co najwyżej do miana stolicy powiatu czy też cyrkułu. Niemniej jednak nie brakowało tutejszym mieszkańcom ambicji, by rangę grodu nad Wisłokiem podnieść. O planach stworzenia województwa rzeszowskiego, zrealizowanym ostatecznie po II wojnie światowej, myślano już 100 lat temu.