24.06.1943. Rozstrzelane wesele – zbrodnia w Zbydniowie

24 czerwca 1943 roku Niemcy dokonali bestialskiej zbrodni w dworze Horodyńskich w Zbydniowie koło Stalowej Woli. Z zimną krwią, z najniższych pobudek, zamordowanych zostało 19 osób – uczestników odbywającej się tu tego dnia uroczystości ślubnej.

Inspiratorem masakry był Martin Fuldner, minister rolnictwa w rządzie Generalnej Guberni i zarządca majątku Lubomirskich w nieodległych Charzewicach (dzisiaj dzielnica Stalowej Woli). Spoglądał on łakomym okiem na dobrze gospodarowaną posiadłość Horodyńskich i zgromadzone tam dobra. W oko wpadł mu m.in. serwis porcelanowy. Postanowił przejąć ich majątek siłą, likwidując gospodarzy. Wykorzystał do tego fakt, że w okolicy przebywał oddział SS dowodzony przez jego znajomego Ehlersa, skierowany tu do walki z podziemiem i pacyfikacji okolicznych wsi.

24 czerwca w Zbydniowie odbywał się ślub kuzynki Horodyńskich Teresy Wańkowiczówny z Iwo Mierzejewskim. Tego samego dnia miały miejsca dwa niepokojące zdarzenia. Najpierw pojawił się samochód z żołnierzami SS, z których jeden zaczął strzelać w powietrze, później w dworze pojawili się nieznani ludzie podający się za partyzantów, spławieni jednak przez gospodarza dworu. Po uroczystym obiedzie, wieczorem państwo młodzi wyjechali do Sandomierza, zaś domownicy, goście i służba poszli spać.

Przed północą w majątku pojawił się oddział SS. Żołdacy wtargnęli do dworu i po kolei mordowali wszystkie napotkane osoby. Ocaleli jedynie dwaj bracia: Andrzej i Zbigniew Horodyński, których matka zdołała ukryć w schowku na stychu zanim sama padła przeszyta kilkunastoma kulami. Tej nocy zginęli: Zbigniew Horodyński – dziedzic Zbydniowa, Zofia Horodyńska – żona Zbigniewa, Anna Horodyńska – córka Zofii i Zbigniewa, Maria Kowerska – siostra Zbigniewa Horodyńskiego, Rozalia Koczalska – guwernantka Anny, Krystyna Gieczewicz – żona brata Pani Horodyńskiej, Loluś (Leon) – 12-letni syn Gieczewiczowej, Stanisław Wańkowicz – senator Rzeczypospolitej Polskiej, ojciec panny młodej, Aleksandra Wańkowicz – matka panny młodej, Barbara Mierzejewska – matka pana młodego, Halina Herubowicz, Krzysztof Jeśmian – syn Herubowiczowej, Halszka Meysztowicz – dalsza krewna, malarka, Elfrida Horwatt – babcia panny młodej, Zofia Ryczek, Maria Latocha, Stefania Łebek – pokojówki, Edward Zboroń – leśniczy.

i sprawca zbrodni usiłowali później tłumaczyć, że Horodyńscy utrzymywali  kontakt z „bandytami i komunistami”. Sprawa stała się jednak dość głośna, także we władzach Generalnego Gubernatorstwa. Odpowiedzialni za zbrodnię uniknęli wówczas kary, ale Fuldner musiał zwrócić przejęty majątek w Zbydniowie.

Martin Fuldner wyrokiem sądu podziemnego został skazany na śmierć. Wyrok wykonała w Charzewicach 13 października 1943 roku grupa żołnierzy AK, wśród nich ocalały z rzezi Zbigniew Horodyński. Zabity został inspirator zbrodni, jego żona i syn. W odwecie, tydzień później, hitlerowcy dokonali egzekucji dwudziestu kilku zakładników. Trzeci z rodzeństwa Dominik walczył w Powstaniu Warszawskim, był adiutantem płk. Jana Mazurkiewicza „Radosława”. Po wojnie pracował jako dziennikarz, był posłem na Sejm PRL, zmarł w 2008 roku.

(s)