Położona w gminie Dębica wieś Zawada wzmiankowana była po raz pierwszy w 1337 roku. Wspomina o niej również Jan Długosz, wymieniając nazwisko właściciela miejscowości: Spytka z Melsztyna.
W późniejszym okresie była to wieś należąca do rodu Ligęzów, po nich po kolei władali nią Przebędowscy, Radziwiłłowie oraz Raczyńscy. Bogatą historię miejscowości przypominają liczne, zachowane tu zabytki.
Kościół p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Zawadzie Kościół p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Zawadzie.
Dawny drewniany kościół zbudowany został w 1595 r. przez ówczesnego właściciela okolicznych dóbr Stanisława Ligęzę. Przy kościele bp. M. Szyszkowski w 1629 r. erygował kolegium misjonarzy, którym zalecił opiekę nad łaskami słynącymi z obrazu Najświętszej Marii Panny. Po cudownym uzdrowieniu, za wstawiennictwem Matki Bożej Zawadzkiej, syna Achacego z rodu Ligęzów, postanowił on ufundować jako wotum nowy kościół w Zawadzie. Wybudowany on został w latach 1646-1656. Wyposażenie wnętrza z XVII-XIX w. Na uwagę zasługuje ołtarz główny z XVIII w., a w nim słynący łaskami obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z końca XVI w., malowany na desce, koronowany dwukrotnie przez biskupa L. Wałęgę w 1920 i 1924 r. Dzwony odlano: jeden w 1617, drugi w 1921 r. w dowód dziękczynienia za ocalenie Polski po wojnie z bolszewicką Rosją.
W ciągu wieków świątynia wielokrotnie była odnawiana i przebudowywana aż po nasze czasy. W 1938 r. wnętrze kościoła otrzymało polichromię autorstwa Tadeusza Terleckiego z Tarnowa. Podczas działań militarnych I wojny światowej wystrzelony w kierunku kościoła w Zawadzie pocisk artyleryjski utkwił w pobliskiej akacji, gdzie znajduje się do dzisiaj. W latach 1989-1991 przeprowadzono gruntowny remont świątyni, do której dobudowano od strony głównego wejścia przedsionek z ołtarzem do odprawiania mszy polowych oraz wysoką wieżę. Obecna malarska dekoracja ścian i sklepień kościoła stanowi aranżację wg projektu Yuriy Bodnarka. Obiekt wpisany do rejestru zabytków decyzją A-1138 z dnia 30.05.1987 r.
Urząd Gminy Dębica w trosce o zabytki, od wielu lat wspiera finansowo kościół w Zawadzie. Za fundusze pochodzące z dotacji Gminy konserwowane były między innymi tynki, polichromie, pozytywka w ołtarzu głównym z 1937 r. czy też zamontowano zewnętrzne okna aluminiowe w systemie energooszczędnym.
Zespół pałacowo-parkowy
Zamek z basztą, został wybudowany na początku XIX w. przez Atanazego Raczyńskiego według projektu Karola F. Schinkla, wcześniej znajdował się tam renesansowy dwór wzniesiony w XVI w. jeszcze przez Ligęzów. Całość ogrodzona była murem wykonanym z polnych kamieni, poza którym rozpościerał się wielohektarowy park.
Zespół pałacowo-parkowy obejmuje: kaplicę z basztą, oficynę, pralnię, budynek mieszkalny, rządcówkę, budynek bramy, chmielarnię, gorzelnię, stajnię, studnię z dwoma kamiennymi obeliskami oraz ogrodzenie, które wpisane zostały do rejestru zabytków decyzją A-253 dnia 18.03.1972 r.
Z okazałego pałacu (zniszczonego w 1915 r.) pozostała do dziś tylko jedna baszta z przyległym budynkiem oraz neogotycką bramą wjazdową i murem od strony południowej. We wschodniej części umiejscowiony jest neobarokowy, piętrowy pałacyk wybudowany około 1918 r. Po jego południowej stronie znajduje się zabytkowa studnia z końca XVIII w.
Stary park dworski z majątku Raczyńskich w Zawadzie pozostał z XVII-XIX wieku z kilkusetletnimi drzewami (dęby, lipy, jesiony). Pośrodku parku położone jest niewielkie wzniesienie porośnięte starymi dębami, a pod nim sklepiona piwnica-lodownia, pełniąca rolę spiżarni. Wpisany w rejestr zabytków decyzją A-420 z dnia 16.07.1998 r.
Zespół obecnie jest w rękach prywatnych, który niestety jest w małym stopniu poddawany renowacji.
Karczma przydrożna
Karczma przydrożna z przełomu XVIII/XIX wieku, murowana, z drewnianym podcieniem na planie prostokąta nakryta czterospadowym dachem „polskim” (dach łamany, uskokowy, o jednakowym spadku obu części). Mimo, iż posiada późniejsze dobudówki i nowy wystrój wnętrza, zaliczana jest podobnie jak zachowana baszta i przylegająca do niej część północnej oficyny, do jednego z najpiękniejszych zabytków architektury i budownictwa ziemi dębickiej. Przebudowana również w stylu barokowym na potrzeby kręconych tu filmów w 1970 r. (m.in. „Ojciec Królowej”, „Przypadki starościca Wolskiego”). Wpisana jest w rejestr zabytków pod pozycją A-254 dnia 10.12.1969 r.
Kapliczka przydrożna
Kapliczka przydrożna usytuowana przy drodze w kierunku Krakowa, po prawej stronie, za karczmą. Wolnostojąca, murowana typu słupowego, od frontu z tablicą inskrypcyjną (Pod Twoją/Obronę/Uciekamy się/Ludwik i Jadwiga/Kosińscy/ Zał. w r. 1920); dość wysmukła nisza arkadowa zwieńczona jest zadaszeniem kopulastym o dekoracyjnym zdobieniu, z krzyżem pośrodku; w niej stoi figura Matki Bożej Niepokalanie Poczętej. Kapliczka posiada cechy eklektyczne, zbliżone stylowo do neobaroku. Jej wykonanie wskazuje na wysoki poziom kunsztu warsztatowego.
Tekst i zdjęcia pochodzą z publikacji „Zabytki i ich upamiętnienie” wydanej w 2015 roku przez Gminę Dębica.
Napisz komentarz
Komentarze