1.05.1974 odsłonięto w Rzeszowie Pomnik Walk Rewolucyjnych

1 maja 1974 roku na planu przed gmachem Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie (dzisiaj budynek urzędu wojewódzkiego) oficjalnie odsłonięto Pomnik Walk Rewolucyjnych, zwany też czasem Pomnikiem Czynu Rewolucyjnego. To do dzisiaj jeden z najbardziej rozpoznawalnych, chociaż kontrowersyjnych symboli stolicy Podkarpacia.

Prace nad pomnikiem rozpoczęły się w 1967 roku. Co ciekawe, jednym z inicjatorów jego powstania był Włodzimierz Kozło, znany społecznik, żołnierz Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego i Armii Krajowej. W jego zamyśle monument miał upamiętniać 1000-lecie państwa polskiego. Decyzją ówczesnego I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR Władysława Kruczka ostatecznie został on jednak „poświęcony” bliżej nie określonym „walkom rewolucyjnym”.  

Pomnik został zaprojektowany przez wybitnego rzeźbiarza prof. Mariana Koniecznego, ówczesnego rektora krakowskiej ASP, autora wielu monumentalnych dzieł artystycznych zarówno w Polsce jak i za granicą, autor m.in. Nike, rekonstrukcji krakowskiego Pomnika Grunwaldzkiego, wreszcie autor pomników Jana Pawła II. Na pomniku znalazł się napis: W hołdzie bohaterom walk rewolucyjnych o Polskę Ludową. Społeczeństwo Ziemi Rzeszowskiej”.Jego autorem był Zbigniew Domino - wcześniej prokurator wojskowy, później uznany literat, autor „Syberiady Polskiej“ opowiadającej o losach polskich zesłańców na Syberię.

W 1970 roku rozpoczęto zbiórkę na rzecz budowy pomnika. Nie do końca była ona dobrowolna. Praktycznie każdy pracujący był zobowiązany do złożenia na ten około pół procenta zarobków. Prawdopodobnie w ten sposób uzbierano 10 milionów ówczesnych złotych z 30 milionów jakie ostatecznie budowa miała pochłonąć.

Prace rozpoczęto końcem października 1970 roku, wykonując najpierw konstrukcję ze stalowych prętów, na których montowano żelbetonowe liście laurowe. Roboty prowadziły m.in. Rzeszowskie Przedsiębiorstwo Budowlane, Komunalne Przedsiębiorstwo Robót Drogowych, krakowski Kombinat Kamienia Budowlanego i Przedsiębiorstwo Produkcji Elementów Budowlanych. W początkach 1974 roku ukończono montaż rzeźb: z jednej strony Nike, z drugiej postacie chłopa, robotnika i żołnierza.

Pomnik uroczyście odsłonięto 1 maja 1974 roku. Jak relacjonowały „Nowiny Rzeszowskie” w uroczystościach brało udział 25 tysięcy osób, do których przemawiał m.in. I sekretarz KW PZPR Jerzy Gawrysiak. Od tej pory, aż do końca istnienia PRL plac przed pomnikiem był miejscem uroczystości państwowych, zaś po przemianach ustrojowych gromadzili się tu świętujący 1 maja działacze lewicowi.

W 2006 roku Rada Miasta Rzeszowa przekazała teren przed urzędem wojewódzkim za 1 procent wartości zakonowi o.o. Bernardynów. Przez niedopatrzenie razem z gruntem w ręce zakonników trafił także pomnik. Od lat jego los wzbudza w Rzeszowie duże emocje. Pojawiają się głosy, że należy go - jako symbol komunizmu – usunąć, ale bardzo liczne są również wystąpienia w jego obronie. Mimo obowiązywania od kilku lat ustawy dekomunizującej przestrzeń publiczną nadal stoi w swym miejsce. Jego przyszłość jest jednak pod znakiem zapytania.

j