Władysław Uzarski - rzeszowski księgarz i działacz społeczny

Przez kilkadziesiąt lat Władysław Uzarski prowadził znaną w całej Polsce księgarnię, mocno angażował się w życie społeczne Rzeszowa. Był jednym z najznamienitszych obywateli miasta.  

Uzarski urodził się w Rzeszowie 24 maja 1890 roku. Tu ukończył  I Gimnazjum, studiował jeden roku prawa na Uniwersytecie Wiedeńskim,  praktykował w księgarni Brockhaus w Lipsku. Po powrocie do rodzinnego miasta, w 1914 roku, przejął podupadłą księgarnię przy ulicy Trzeciego Maja w Rzeszowie.

Księgarnia, którą Uzarski zdecydował się prowadzić, miała już długie tradycje. Została założona w 1848 roku przez Jana Andrzeja Pelara. W kolejnych latach zmieniała ona kilkakrotnie właścicieli, funkcjonując jednak praktycznie nieprzerwanie.  Pod nowym szyldem ruszyła późną wiosną 1914 roku, niemal w przededniu wybuchu Wielkiej Wojny. Nie zachowały się informacje o jej funkcjonowaniu w czasie konfliktu zbrojnego, można jednak domniemywać po fakcie, że w 1918 roku Uzarski uważany był w kręgach krajowych za doświadczonego księgarza, iż funkcjonowała ona mimo wojennej zawieruchy. Być może jakaś przerwa nastąpiła w czasie dwóch okupacji rosyjskich (21.09 - 4.10.1914 i 7.11.1914 - 11.05.1915), ale źródła o tym milczą. Po ustąpieniu Rosjan w wyniku odwrotu po klęsce gorlickiej życie miasta powróciło do względnej normy, więc i księgarnia zapewne istniała.

Władysław Uzarski uczynił ze swej placówki instytucję o sławie ogólnopolskiej. Rzeszowska księgarnia dysponowała nowościami niemal w momencie wydania. Ważną pozycję zajmowały tu podręczniki najbardziej renomowanych wydawców, przeznaczone dla rozwijającego się w okresie międzywojennym szkolnictwa, dużo było wydawnictw specjalistycznych, prawniczych, medycznych, sporo beletrystyki. Wzorem poprzednich lat funkcjonowała wypożyczalnia książek (liczący w pewnej chwili 8 tysięcy woluminów), prowadzono całkiem zyskowną sprzedaż przyborów szkolnych.

Władysław Uzarski słynął jako wielki propagator czytelnictwa. Jeszcze przed odzyskaniem – w sierpniu 1918 roku - brał aktywny udział w I Zjeździe Księgarzy Polskich w Lublinie, współzakładał i zasiadał we władzach głównych Powszechnego Związku Księgarzy i Wydawców Polskich (później Związku Księgarzy Polskich). Był inicjatorem wielu książkowych wystaw (rzeszowska księgarnia uczestniczyła m.in. w prestiżowej Wystawie Książki Polskie we Lwowie w maju 1925 roku), angażował się w akcję Tygodnia Taniej Książki, zaś pod koniec lat 20. na łamach tygodnika „Gazeta Rzeszowska” redagował „Wiadomości Bibliograficzne”. Uzarski był też aktywny w życiu społecznym, zasiadał przez w rzeszowskiej Radzie Miejskiej, był jednym z dyrektorów Komunalnej Kasy Oszczędności. Niedługo przed wybuchem II wojny światowej powierzono mu kwestię aprowizacji miasta na wypadek konfliktu zbrojnego. Po wkroczeniu Niemców do miasta znalazł się wśród aresztowanych zakładników, którzy mieli być rozstrzelani w przypadku aktów uznanych za wrogie wobec władzy okupacyjnej.

Księgarnia funkcjonowała w czasie wojny w ograniczonym zakresie, ogołocona z większości polskich książek, zwłaszcza tych „nieprawomyślnych”. Po zakończeniu okupacji Uzarski prowadził firmę jeszcze do przełomu 1949 i 50 roku, gdy księgarnia została znacjonalizowana i włączona w skład Przedsiębiorstwa Państwowego „Dom Książki”. Były właściciel stał się włączył się w organizację firmy już jako zwykły pracownik. Przeszedł na emeryturę w 1955 roku. Zmarł w Rzeszowie 28 sierpnia 1967 roku. Tradycje księgarni Uzarskiego kontynuuje od 2004 roku znajdująca się w tej samej kamienicy księgarnia „Epoka”, powstała na bazie dawnego punktu „Domu Książki”.

Szymon Jakubowski