22 czerwca 1942 roku w bieszczadzkich Lutowiskach Niemcy dokonali jednej z większych zbrodni na tym terenie. Rozstrzelali około 650 osób, w zdecydowanej większości miejscowych Żydów oraz grupę Romów.
Przed zaplanowaną egzekucją hitlerowcy zmusili miejscowych chłopów do wykopania głębokich rowów w pobliżu kościoła w Lutowiskach. Zbrodniczą akcją dowodzili sanoccy gestapowcy SS-Unterscharführer Johan Bäcker oraz Arnold Doppke. Brali w niej udział również żandarm o nazwisku Pfeiffer i ukraińska policja pomocnicza.
Miejscowych Żydów spędzono na tutejszy rynek, gdzie dokonano selekcji. Przeznaczonych do egzekucji zamknięto w budynku sądu i plebańskiej oborze. Dołączono do nich cztery rodziny romskie. Mordów dokonywano koło kościoła. Masakra trwała od godziny 21 do 5 rano. Trwała do godziny 21 wieczorem do 5 rano. Ocalała prawdopodobnie tylko 17-letnia Blima Meyer, którą żywą przysypano w zbiorowej mogile. "The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust" określa liczbę zamordowanych na 800. Najprawdopodobniej do faktycznie zabitych tego dnia doliczono 150 Żydów wysłanych do obozu w Zasławiu, gdzie również oni zostali zgładzeni. Po zbrodni Niemcy spalili stojące w rynku żydowskie domy, zniszczeniu uległy obydwie miejscowe synagogi. Po większej, murowanej świątyni pozostał jedynie fragment murów.
Z Żydów mieszkających wcześniej w Lutowiskach około 60 usiłowało się skryć w górach pod Budkowym Berdem. Zostali tu jednak wytropieni i w wyniku obławy schwytani. Zamordowano ich i pogrzebano na miejscu.
27 lat po tych tragicznych wydarzeniach w miejscu kaźni postawiony został niewielki obelisk z tablicą o treści: "Pamięci 650 ofiar faszyzmu, rozstrzelanych tu przez gestapowców w 1943 r. Społeczeństwo Lutowisk 1969 roku". Podana na tablicy dta jest błędna, w rzeczywistości zdarzenie to miało miejsce rok wcześniej.
Współsprawca tej i wielu innych zbrodni na tym terenie, Johann Bäcker został aresztowany w Berlinie Zachodnim wraz z innym sanockim gestapowcem Hansem Quambuschem dopiero w 1971 roku. W sierpniu 1973 roku tamtejszy sąd skazał ich karę dożywocia.
(z)
Napisz komentarz
Komentarze