Jak burmistrz Sędziszowa zdefraudował pieniądze i popełnił samobójstwo.

   Dr Franciszek Sędzielowski został burmistrzem w 1893 roku. Był znanym lekarzem, członkiem pierwszej Rady Izby Lekarskiej w Krakowie. Udzielał się społecznie, za jego zasługę uznawano m.in. budowę szkoły w Sędziszowie czy budowę nowoczesnego wodociągu. Sędzielowskiemu uważanemu za zamożnego, godnego zaufania obywatela, powierzono kierowanie miejscowym Towarzystwem Wzajemnego Kredytu, istniejącym od 1881 roku, z którego usług korzystała przeważająca część mieszkańców. Powołanie tej instytucji miało uwolnić ludność od lichwiarskich pożyczek od Żydów. Towarzystwo mogące zrzeszać tylko ludność chrześcijańską liczylo sobie w 1890 roku aż 1300 członków, czyli około połowy wszystkich mieszkańców.

Podejrzenia proboszcza

   Problemy burmistrza zaczęły się po kilku latach, gdy krążyć poczęły pogłoski o jego poważnych problemach finansowych związanych z nałogowym hazardem. Przewodniczący rady nadzorczej towarzystwa ksiądz proboszcz Paweł Sapecki zaczął coś podejrzewać. Na jaw zaczęły wychodzić pewne nieprawidłowości. Okazało się np., że niezgodnie z zaleceniami rady nadzorczej burmistrz miał samodzielny dostęp do funduszy, mimo, że klucze do kasy powinny spoczywać w dwóch rękach. Sęk w tym, że kasjerem i drugą osobą uprawnioną był Jóżef Szczepański, prywatnie szwagier burmistrza, który tłumacząc się brakiem czasu przekazał Sędzielowskiemu swoje klucze. Nikt też specjalnie mu na ręce nie patrzył, takim zaufaniem powszechnie się cieszył/.Proboszcz Sapecki w lutym 1900 roku poprosił o kontrolę Związek Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych. Lustratorzy przyjechali na miejsce 24 lutego. Tego samego dnia burmistrz zniknął z domu. W kasie towarzystwa znaleziono zaledwie kilkanaście centów i sfałszowane weksle. 

      – Wysokości strat do tej pory nawet w przybliżeniu oznaczyć niepodobna. Sprzeniewierzenia dr. Sędzielowskiego popełniane były przeważnie w ten sposób, że przyjmował od stron pieniądze na wkładki oszczędności, a przyjmował je w domu, na ulicy, w podróży; pieniędzy do kasy nie wnosił, a wydawał sfingowane książeczki z jednym podpisem, albo w nieobecności urzędnika likwidatora, asygnował sam bez okazania książeczki i uidocznienia w niej wypłat, rozrnaite sumy wkładkujących i gotówki sprzeniewierzał, albo też eskontował bądź we własnej kasie, bądź w innych Bankach powierzone mu przez szerokie koła znajomych weksle. których ani dat płatności, ani wysokości sumy wekslowej nie wpisywano – czytamy w wyjaśnieniach Związku Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych zamieszczonych w “Gazecie Lwowskiej” z 6 marca 1900 roku.

Oskarżony buchalter

     Krążące plotki mówiły, że burmistrz zdefraudował kwotę 340 tysięcy koron. Wydział Związku Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych twierdził, że jest to suma zawyżona, gdyż kapitał obrotowy Towarzystwa wynosił 320 tysięcy koron. Niemniej jednak można przyjąć, że zagarnięte pieniądze były bardzo pokaźne. Wystarczy wspomnieć, że roczna pensja stałego buchaltera towarzystwa Adolfa Weissera wynosiła 1640 koron.

     Okazało się, że burmistrz przywłaszczał sobie pieniądze przez osiem lat. Udało mi się to jednak ukrywać. Nawet Związek Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych przyznawał, że dokumentacja była na tyle sprytnie prowadzone, że kontrole zewnątrzne miały ogromne trudności w wykryciu przestępstwa. W czasie postępowania aresztowano buchaltera Adolfa Weissera oskarżając go o niedopełnienie obowiązków i współudział w malwersacji. Ostatecznie oczyszczono go jednak z zarzutów.

Tajemnicza śmierć

     Burmistrz przez kilkanaście dni poszukiwany był w różnych miastach Galicji, m.in. Lwowie i Krakowie. Wreszcie 10 marca znaleziono jego ciało przy ulicy Dobromilskiej w Przemyślu. Przy okrytych futrem zwłokach znaleziono złoty zegarek, trzy korony, wizytówkę buchaltera towarzystwa, nabity pistolet sześciostrzałowy i pustą buteleczkę – najprawdopodobniej po truciźnie. Ciało rozpoznał syn burmistrza. Oficjalnie za przyczynę śmierci przyjęto zamarznięcie, ale powszechnie mówiono się, że było to samobójstwo.

   Gwoli reporterskiej ścisłości warto wspomnieć o rodzinie burmistrza-aferzysty, która zmuszona została, naznaczona bolesnym piętnem, do wyjazdu z Sędziszowa po zlicytowaniu pozostawionego tu majątku. Syn Józef był znanym dentystą krakowski, wnuk Mieczysław przed wojną kierował referatem politycznym Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Najwięcej wiadomo o drugim wnuku Tadeuszu, który był pilotem wojskowym, w czasie kampanii wrześniowej w randze kapitana dowodził 122 eskadrą myśliwską walczącą w ramach Armii “Kraków”. Zginął 8 września 1939 roku w rejonie Puław. Są sprzeczne informację na temat jego śmierci. Według niektórych publikacji poległ wracając z pościgu za bombowcami niemieckimi. Najprawdopodobniej trafiły go – podobnie jak i trzy inne polskie myśliwce – pociski polskiej artylerii przeciwlotniczej. Z kolei niektóre relacje mówią o przegranej walce z wrogimi myśliwcami.

Szymon Jakubowski

W materiale wykorzystano informacje z książki “Dzieje Sędziszowa Małopolskiego” autorstwa Benedykta Czapki i Mariusza Kaziora (wyd. AW “Jota”, Rzeszów 2014) oraz relacje zamieszczone w “Gazecie Lwowskiej”.