Ukończył studia prawnicze w Wiedniu, po których pracował jako urzędnik we Lwowie. W Powstaniu Listopadowym walczył w korpusie gen. Józefa Dwernickiego. Posiadał rozlegle majątki ziemskie, oprócz dzierżawy Błażowej były to m.in. dobra w Hermanowicach, Jaksmanicach, Wyszatycach, Boratynie i Witoszyńcach. Był aktywny politycznie, zasiadał m.in. w Stanach Galicyjskich, był delegatem do Wydziału Stanowego. Przez kilkanaście lat był deputowanym do Sejmu Krajowego Galicji, przez kilka miesięcy również posłem do wiedeńskiej Rady Państwa. Aktywnie działał gospodarczo, m.in. ma rzecz utworzenia linii kolejowej Kraków-Lwów. Pod koniec życia zasiadał w Najwyższym Trybunale Państwowym w Wiedniu. Był Honorowym Obywatelem Miasta Rzeszowa.
Maurycemu Kraińskiemu Rzeszów zawdzięcza powstanie pierwszych budynków koszarowych z prawdziwego zdarzenia, znajdujących się przy dzisiejszej ulicy Piłsudskiego 8-10. Pierwszy obiekt w tym miejscu, przy ówczesnej ulicy Mostowej w dzielnicy nazywanej w tamtym czasie Nowym Miastem, powstał najprawdopodobniej w latach 20. XIX wieku i pełnił funkcję zajazdu. Po wielkim pożarze z czerwca 1842 roku, który pozbawił 3 tysiące mieszkańców dachu nad głową i wymusił wprowadzenie rygorystycznych przepisów dotyczących zabudowy Rzeszowa, właściciel dokonał gruntownej rozbudowy obiektu, stawiając piętrową, czworoboczną kamienicę z dużym wewnętrznym dziedzińcem. Pomieszczenia na piętrze zostały połączone zewnętrznymi galeriami. Elewację frontową przyozdobiono pilastrami i zwieńczono gzymsem koronującym. We frontowym skrzydle zlokalizowano sień przejazdową.
Przebudowa, czy też budowa kamienicy od nowa, podjęta przez Kraińskiego miała związek z dostosowaniem go do wymogów władz miejskich, szukających lokalizacji na koszary (kasarnie – jak wówczas je nazywano) dla rozrastającego się garnizonu wojskowego. Wcześniej bowiem żołnierze rozlokowani byli głównie w kwaterach prywatnych, nie istniały wytyczone obiekty wojskowe. Miasto wydzierżawiło więc od właściciela wykończoną kamienicę, którą od tej poru nazywano „kasarnią Kraińskiego” lub „dużymi koszarami”, w odróżnieniu od „małych koszar” zlokalizowanych po drugiej stronie ulicy Mostowej w budynku Saula Hasklera.
W pierwszym okresie w koszarach Kraińskiego stacjonowała najprawdopodobniej część 2 pułku kirasjerów, licząca na początku lat 40. około osiemdziesięciu żołnierzy i niej więcej tyle samo koni, z czasem – wraz z powiększaniem się garnizonu rzeszowskiego p korzystały z nich inne formacje. W drugiej połowie lat 70 XIX wieku miasto ostatecznie wykupiło kamienicę od Kraińskiego, zaś w 1889 roku utworzono tu kasyno wojskowe.
Na przełomie XIX i XX wieku „kasarnia Kraińskiego” została przebudowana i dostosowana do rosnących potrzeb garnizonu rzeszowskiego przez znanego miejscowego architekta i budowniczego Franciszka Stążkiewicza. W czasie I wojny światowej, gdy Rzeszów dwukrotnie był zajmowany przez Rosjan (21.09-4.10 1914 i 7.11.1914-11.05.1915) stacjonowały tu oddziały carskie, dokonując znacznych zniszczeń i dewastacji. U zarania niepodległości z koszar korzystał 17 pułk piechoty, zwany potocznie „rzeszowskim”, a ponieważ w tym czasie budynkom wojskowym w mieście nadawano imiona wybitniejszych, zarówno, jak i współczesnych dowódców, „kasarnia” otrzymała imię gen. Józefa Hallera – dowodzącego słynną „błękitną dywizją” formowaną u boku Francji.
Z upływem czasu rola koszar Kraińskiego/Hallera, w związku z powstawaniem innych budynków wojskowych, malała. W 1922 roku wojsko przestało go użytkować na dotychczasowe cele, korzystano jedynie z mieszkań dla kadry. 10 lat później kamienica została oddana miastu na cele cywilne. W 1989 roku dawne koszary Kraińskiego/Hallera zostały wpisane do gminnej ewidencji zabytków, zaś kilka lat później przekazane w formie darowizny Fundacji „Nowe Życie”. Obecnie obiekt jest własnością jednej z firm developerskich. Ciekawostką jest fakt, że w kamienicy ma swój początek zachowany XIX-wieczny wodociąg prowadzący do rzeczki Mikośki.
Fot. Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa
Napisz komentarz
Komentarze