Kościół św. Katarzyny w Gogołowie koło Frysztaka - perełka architektury sakralnej

Kościół św. Katarzyny w Gogołowie Na Szlaku Architektury Drewnianej województwa podkarpackiego w Gogołowie w gminie Frysztak znajduje się XVII-wieczny drewniany kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej. To prawdziwa perełka architektury sakralnej. 

Pierwsza wzmianka o parafii gogołowskiej, należącej do diecezji krakowskiej i dekanatu jasielskiego, pochodzi z księgi uposażeń i relaksacji z 1513 roku i „Księgi” biskupa Piotra Tomickiego z 1529 roku. Z roku 1565 pochodzi najstarsza zachowana wizytacja dekanatu pilzneńskiego w diecezji krakowskiej mówiąca o parafii Gogołów i kościele parafialnym w Gogołowie pod wezwaniem św. Katarzyny. Był to kościół drewniany, posiadający trzy ołtarze: jeden kamienny i dwa drewniane. Wśród wyposażenia kościoła autor wizytacji wymienia także: kamienną chrzcielnicę ufundowaną przez Jana Amora Tarnowskiego, srebra: dwa kielichy, krzyż i monstrancje, cztery ornaty: biały, czarny i dwa czerwone, dwie kapy, trzy antepedia oraz sześć par sztandarów.

Istniejący do dzisiaj modrzewiowy kościół św. Katarzyny w Gogołowie (powiat strzyżowski, gmina Frysztak) został wybudowany w 1672 r. przez cieślę Stanisława Charchułowicza w tradycji późnogotyckiej. Jednonawowy, orientowany z węższym, trójbocznie zamkniętym prezbiterium, wieżą od strony zachodniej i dwoma niższymi dobudówkami. Ściany i dach pokryty gontem. 

Fundatorami kościoła byli bracia: Jakub i Joachim Rojowscy, właściciele Gogołowa. W kruchcie znajduje się świadczący o tym napis: "Na chwałę Panu Bogu w Trójcy Świętej Jedynemu, ku czci Bogurodzicy Najświętszej Maryi Panny i św. Katarzyny, patronki parafii tutejszej kościół ten, drugi z rzędu dla Polaków katolików wystawili Jakub i Joachim Rojowscy bracia - dziedzice Gogołowa R.P 1672."

Kościół wzniesiony jest na kamiennym podmurowaniu. Cała świątynia jest podbita gontem, zaś ściany dodatkowo wzmocnione są tzw lisicami. Kościół posiada konstrukcję zrębową i należy do budowli orientowanych, tzn. zwróconych prezbiterium na wschód. Od zachodu przy­lega bezpośrednio do kościoła czworoboczna wieża o konstrukcji słupowej. Posiada ona pochyłe ściany, znacznie rozszerzające się dołem oraz lekko nadwieszoną izbicę szalowaną deskami zakończonymi wycinan­ka. 

Dach kościoła, o wspólnej kalenicy dla prezbiterium i nawy, jest rów­nież kryty gontem i posiada wygląd namiotu. Wieńczy go wiatrowskaz w kształcie koguta z wieku XIX. Od strony południowej dobudowany jest babiniec, zaś od strony północnej prostokątna zakrystia. Długość kościoła wynosi 25,25 m, szerokość w prezbiterium 5,25 m, w nawie 15 m i pod wieżą 5,75 m. Wieża, która stanowi przedsionek kościoła ma 15 m wysokości, 5,75 szerokości i 7,25 m długości.

Do przedsionka kościoła, dawnej dzwonnicy, wchodzi się przez dwu­skrzydłowe drzwi, stamtąd zaś drugie drzwi, dwuskrzydłowe, prowadzą do świątyni. Jak większość drewnianych kościołów gotyckich kościół w Gogołowie należy do budowli jednonawowych Poprzez poszerzenie ścian i podwyższenie posadzki zaznaczone jest prezbiterium trójbocznie zamknięte. Część kościoła wokół głównego ołtarza oddzielona jest od nawy tęczą. Posiada ona wykrój prostokątny oraz belki: podstropową i tęczową wsparte na profilowanych wspornikach. Na belce tęczowej znajduje się krucyfiks z 3 ćwierci XVII wieku.

Kościół posiada chór muzyczny wspierający się na dwóch czworobocznych filarach. Parapet chóru jest ujęty profilowanymi belka­mi. Trzy prostokątne portale posiadają motyw tzw. oślego grzbietu. Prowadzą one: od zachodu do nawy, z prezbiterium do zakrystii oraz z zakrystii na zewnątrz.

Najstarszym elementem wyposażenia wnętrza jest kamienna, późnogotycka chrzcielnica wykonana na przełomie XV/XVI wieku, w kształcie wielobocznego kielicha umocowanego na cokole, z fryzem przy brzegu czary, zdobionej arkadkami z podwieszonymi liliami. Chrzcielnica pochodzi zapewne z fundacji Jana Amora Tarnowskiego, wojewody sandomierskiego i ruskiego, dziedzica wsi w początku XVI wieku, o czym świadczy ryta tarcza z herbem Leliwa. Drewniana pokrywa na chrzcielnicy została wykonana w roku 1781 w stylu rokokowym, z ażurem. Znajdują się na niej rzeźby: Pana Jezusa w rzece Jordan i Jana Chrzciciela, nad nimi zaś Duch Św. pod postacią gołębicy. Praca ta została wykonana na zlecenie ks. Józefa Żeleckiego.

Z 3 ćw. XVII wieku po­chodzi skromna ambona barokowa składająca się z wielobocznej kazal­nicy, dostępnej ze stromych schodków i również wielobocznego baldachimu. Ambona, wykonana z drewna, malowana, nie posiada ornamentów, przylega do ściany obok wyjścia z zakrystii. Nad amboną znajduje się postać św. Michała Archanioła trzymającego w prawej ręce miecz, a w lewej wagę.

Ołtarz główny pochodzi również z 3 ćwierci XVII wieku i utrzymany jest w stylu barokowym. Pole główne ujęte jest kręconymi kolumna­mi, które wspierają fragmenty belkowania i trójkątny przyczółek z glo­rią. W polu tym umieszczony jest obraz św. Katarzyny, zapewne ćwierci XVII wieku, przemalowany w drugiej połowie wieku XVIII. Katarzyna była patronką także wcześniejszego kościoła, o czym świadczą XVI-wieczne wizytacje. W drugiej połowie XVIII wieku ołtarz został rozbudowany. Dodano wówczas pola boczne z rokokowymi namentami, które tworzą ażurowe ucha. Pola te ujęto parą filarów, na których stały ustawione rzeźby: św. Marii Magdaleny i Katarzyny.  W zwieńczeniu ołtarza widnieją figury św. Jakuba i Joachima - patronów fundatorów kościoła. U szczytu ołtarza Duch Święty pod postacią gołębicy. 

Na uwagę zasługuje także tabernakulum wykonane około 1700 roku zapewne przez rycerzy krośnieńskich. Jest ono trójpolowe, z obrotową częścią środkową, ujęte uchami pochodzącymi z trzeciej ćwierci XVII wieku. wieńczącą rzeźby aniołów z narzędziami męki Pańskiej. Tabernakulum dekorowane jest płasko rzeźbionymi gałązkami o drobnych liściach i dużych kwiatach. Na zasuwie w wielkim ołtarzu znajduje się obraz Pana
Jezusa Ukrzyżowanego.

Ołtarze boczne pochodzą z fundacji księdza Józefa Witkowskiego z lat 1872-1874. Obrazy do ołtarzy zakupił kolejny proboszcz ks. Kazimierz Szkocki w latach 1874-1881. W prawym ołtarzu, w polu głów­nym, znajdował się obraz z postacią św. Ignacego Loyoli, później zaś obraz Serca Pana Jezusa, u którego stóp klęczy Maria Małgorzata Alacoyne. Wyżej obraz św. Pawła z mieczem, zaś u szczytu symbol Opatrz­ności Bożej w postaci oka w trójkącie. Ponadto na zasuwie znajduje się obraz św. Józefa z Dzieciątkiem. W lewym ołtarzu, w polu głównym, znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie obrazu z bazyliki S. Maria Maggiore w Rzymie. Obraz ten został namalowany przez proboszcza z Kołaczyc ks. Textorisa.  W zwieńcze­niu obraz pochodzący z 2 połowy XVIII przedstawiający św. Jana Kantego. Na zasuwie - obraz Matki Bożej Różańcowej. 

Z wyposażenia wnętrza kościoła pod wezwaniem św. Katarzyny w Gogołowie na szczególną uwagę zasługują także: promienista monstrancja z l pół. XIX wieku, z plakietkami przedstawiającymi dwóch aniołów i Boga Ojca, oparta prawdopodobnie o wzór wiedeński, sześć cynowych lichtarzy z 1783 roku fundacji proboszcza Żeleckiego, późnobarokowe tabernakulum / 2 pół. XVIII w. znajdujące się w zakrystii, klasycystyczny feretron / przełomu XVIII/XIX wieku z dwustronnym obrazem: M.B. Niepokalanie Poczętej i św. Józefa z Dzieciątkiem, jak również zamki w drzwiach do kruchty południowej i do zakrystii z przełomu XVIII i XIX wieku.

Kościół jest otoczony murem, który powstał pod koniec XIX wieku z inicjatywy ks. Kazimierza Szkockiego. W tym samym czasie powsta­ła murowana dzwonnica. Starszy dzwon, gotycki, z pierwszej połowy XVI wieku. Odlano na nim napis majuskułą renesansową, który brzmi: CHRISTUS REX VENIT IN PACE DEUS HOMO FACTUS EST. Dzwon ten waży około 400 kilogramów. W czasie II wojny światowej okupacyjne władze niemieckie zarekwirowały dzwon. Wniesione zostały petycje do Generalnego Gubernatorstwa w Krakowie w celu zwolnienia od rekwizycji i zabytek ten został uratowany. Niemcy stwierdzili, że został on odlany w niemieckiej firmie, uznano go więc za zabytek niemieckiej kultury

Mniejszy dzwon, odlany został w roku 1758. W czasie I wojny światowej został on jednak zabrany przez Niemców i przetopiony dla wojska. Po wojnie, w roku 1928, ze składek parafian, zakupiono nowy dzwon o wadze 220 kilogramów. Opatrzony był on wizerunkiem św. Katarzyny oraz napisem: Królowo Korony Polskiej módl się za nami. Niestety w czasie II wojny światowej został skonfiskowany przez Niemców. Dopiero w 1966 roku puste miejsce wypełnił dzwon odlany w Przemyślu u p. Felczyńskiego. Otrzymał imię Zygmunt i został poświęcony przez biskupa B. Taborskiego 25 listopada 1966 roku przy okazji odpustu parafialnego. Jego koszt wynosił 30 tysięcy złotych; część ofiar zło­żyli mieszkańcy Gogołowa przebywający czasowo w Ameryce.

Źródła: gogolow.republika.pl, parafia w Gogołowie, WUOZ z/s w Przemyślu. Fot. Ivonna Nowicka, Henryk Bielamowicz