Grzegorz z Sanoka - arcybiskup, humanista, filozof

Grzegorz z Sanoka był jednym z pierwszych przedstawicieli renesansowej myśli filozoficznej w Polsce, głosił renesansowy ideał człowieka, wskazywał na jego aktywną rolę w świecie,

Urodził się ok. 1407 w okolicach Sanoka. Jego pochodzenie nie jest do końca jasne. W różnych źródłach podaje się, że pochodził z ubogiej szlachty lub mieszczaństwa. W wieku 12 lat miał uciec z domu.  Ok. 1421 r. rozpoczął naukę w Krakowie, następnie przez kilka lat przebywał jako scholar w Niemczech, zajmował się m.in. kopiowaniem rękopisów, śpiewem i muzyką. Od 1428 roku studiował  w Akademii Krakowskiej, uzyskując w roku 1433 stopień bakałarza. W latach 1433-1437 był wychowawcą synów Jana Tarnowskiego - wojewody krakowskiego.

Przed rokiem 1437 przyjął święcenia kapłańskie. Na dalsze studia wyjechał do Italii. Pracował w kancelarii papieża Eugeniusza IV jako kopista i muzyk, a we Florencji zapoznał się z nowymi prądami renesansowymi. Po powrocie do Krakowa uzyskał w 1439 roku stopień magistra artium. W Akademii Krakowskiej wykładał poezję klasyczną (komentował m.in. "Bukoliki" Wergiliusza). W 1440 roku został proboszczem w Wieliczce. Jako kapelan króla Władysława III Warneńczyka i notariusz kancelarii królewskiej, brał udział w wyprawie węgierskiej (1440) i warneńskiej (1444). Po klęsce pod Warną pozostał na Węgrzech, gdzie zajmował się m.in. wychowaniem i edukacją dzieci magnata Jana Hunyady'ego. Przebywał również na dworze biskupa-humanisty Jana Viteza.

Ok. roku 1450 powrócił do Polski i otrzymał od Kazimierza IV Jagiellończyka arcybiskupstwo lwowskie. Zasłynął wówczas jako mecenas sztuki, kultury i nauki. Założył osadę Dunajów pod Lwowem, gdzie stworzył pierwszy w Polsce dwór humanistyczny. Tu schronienie znalazł  włoski humanista Filippo Buonaccorsi (Filip Kallimach), uciekający z Włoch przed prześladowaniami Kallimach, który opisał życie Grzegorza..

Grzegorz z Sanoka zmarł 29 stycznia 1477 roku w Rohatynie koło Lwowa. Większość utworów (epitafia, epigramaty, mowy) Grzegorza z Sanoka zaginęła; zachowało się zaledwie kilka wierszy łacińskich.

źródło: MBP Sanok,  staropolska.pl