106 urodziny kpt. Tadeusza Lutaka - żołnierza kampanii wrześniowej

106 urodziny obchodzi kapitan Tadeusz Lutak. Jest jednym z ostatnich żyjących żołnierzy kampanii wrześniowej, w czasie okupacji uczestnik konspiracji. Pochodzi z Żarnowej koło Strzyżowa. Mimo sędziwego wieku cieszy się dobrym zdrowiem, aktywnie uczestniczy w wydarzeniach upamiętniających wydarzenia z okresu II wojny światowej i okresu powojennego.

Tadeusz Lutak urodził się 29 sierpnia 1917 r. w Żarnowej, ukończył szkołę powszechną, ochotniczo zgłosił się do służby wojskowej. 25 listopada 1937 r. przydzielony do szkoły podoficerskiej jako elew 2. Baonu Pancernego w Żurawicy. Od 1 lutego do 30 września 1938 r. w Szkole Podoficerskiej, po jej ukończeniu przydzielony do kompanii czołgów Vickers jako goniec motocyklowy. 1 sierpnia 1938 r. otrzymał odznakę „strzelca dobrego”. We wrześniu 1938 r. mianowany starszym strzelcem. Uczestniczył w zajęciu Zaolzia, Spiszu i Orawy.,

 Od 1 września 1939 r. brał udział w walkach 121. kompanii czołgów lekkich w ramach 10. Brygady Kawalerii. Wzięty do niewoli w okolicach Starego Dzikowa, uciekł z transportu i powrócił do domu. Od 1940 r. w konspiracji – Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej, ps. „Pancerz”. Żołnierz w grupie dywersyjnej dowodzonej przez Stanisława Mikulskiego „Żmiję”. Walczył w organizacji wywiadowczo-dywersyjnej krypt. „Ruch”, podległej inspektorowi rzeszowskiemu AK kpt. Łukaszowi Cieplińskiemu. Dowódca tego ośrodka por. Józef Lutak „Orzeł” podał go jako kandydata do konspiracyjnej małej matury. Zdobywał cenne dla Armii Krajowej informacje wywiadowcze. Uczestniczył w wielu akcjach sabotażowych i dywersyjnych. Brał udział w akcji likwidacyjnej na Edwardzie Kochu w Niebylcu, który otrzymał wyrok śmierci za współpracę z Niemcami. Walczył w plutonie dyspozycyjnym Inspektoratu AK Rzeszów. W 1944 r. w stopniu kaprala (konspiracyjny) został dowódcą drużyny dywersyjnej w plutonie dywersyjnym Placówki AK Strzyżów. 

Po wejściu Sowietów zmuszony wyjechać na tzw. Ziemie Odzyskane. Powrócił do Żarnowej w 1946 r., gdzie pracował jako masarz i rolnik. Podporucznik od 2 stycznia 2001 r. Po odzyskaniu niepodległości aktywnie włączył się w życie kombatanckie. Działa w Światowym Związku Żołnierzy Armii Krajowej oraz w Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych. Jego aktywna działalność została uhonorowana odznaką za zasługi dla tej organizacji (2000 r.). W latach 1991-1992 jego wspomnienia wojenne były publikowane w regionalnym miesięczniku „Waga i Miecz”. Całość wspomnień została natomiast opublikowana w książce pt. „Wojenne losy Strzyżowiaków” wydanej w 2001 r. Wielokrotnie udzielał wywiadów związanych z budową tunelu schronowego w Strzyżowie, w którym w 1941 r. doszło do spotkania Hitlera z Mussolinim. Niemcy wykorzystywali tutaj niewolniczą pracę m.in. miejscowej ludności. Wśród pracujących był także Tadeusz. Trudne warunki pracy nie przeszkodziły mu w prowadzeniu działalności konspiracyjnej. Udawało mu się nawet zdobywać materiały wybuchowe, których Niemcy używali do drążenia tunelu. 

Okazał dużą pomoc i zaangażowanie w powstanie książek autorstwa Piotra Szopy pt. „Armia Krajowa w Strzyżowskiem” (2009), „W imieniu Rzeczypospolitej… Wymiar sprawiedliwości Polskiego Państwa Podziemnego na terenie Podokręgu AK Rzeszów” (2014) oraz Ryszarda Ziobronia „Historia żołnierza tułacza. Działalność emigracyjna generała Władysława Bortnowskiego” (2009). Tadeusz Lutak pomagał w różnych działaniach prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie. Wśród nich należy wymienić organizację rajdu szlakiem Armii Krajowej na pogórzu strzyżowskim. Corocznie bierze aktywny udział w Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych, gdzie propaguje sylwetkę swojego dowódcy ppor. cz. w. Stanisława Mikulskiego ps. „Żmija”, który ukrywał się przed UB do 1955 r. kiedy to został brutalnie zamordowany. W 2015 r. aktywnie wspomógł akcję nadania rondu w Strzyżowie imienia Żołnierza Wyklętego Rafała Paszka ps. „Królik”. W 2016 r. udostępnił żołnierzom jednostki wojskowej w Żurawicy unikatowe materiały fotograficzne dotyczące działania tej jednostki przed wojną. Corocznie inicjuje działania o charakterze patriotycznym i aktywnie uczestniczy w licznych świętach państwowych, gdzie reprezentuje środowisko żołnierzy Armii Krajowej. W 2017 r. odwiedził swoją jednostkę w Żurawicy – spotkał się z gorącym przyjęciem. W marcu 2023 uzyskał awans na stopień kapitana.

Za swoje zasługi został odznaczony: czterokrotnie Medalem Wojska (1948); Medalem Zwycięstwa i Wolności (1968); Krzyżem Partyzanckim (1973); Krzyżem Armii Krajowej (1981); Medalem „Za Udział w Wojnie Obronnej 1939” (1982); KK OOP (1987); Medalem za Długoletnie Pożycie Małżeńskie (1993); Krzyżem Armii Krajowej (1998); Nagrodą Honorową IPN Świadek Historii (2019).

źródło i fot.: IPN