Okres powojenny

Oficjalnym pretekstem do rozpoczęcia Operacji „Wisła” (początkowo mającej kryptonim „Wschód”) była śmierć w zasadzce UPA pod Jabłonkami w Bieszczadach wiceministra obrony narodowej gen. Karola Świerczewskiego. Był to jednak tylko pretekst. Wiadomo, że wysiedlenia ludności ukraińskiej planowano już w 1946 roku. W kręgach władzy i wojska panowało przekonanie, że tylko w ten sposób, pozbawiając oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii zaplecza i wsparcia miejscowej ludności, można uporać się ze zbrojnym podziemiem ukraińskim, kontrolującym spore połacie Polski południowo-wschodniej.

Wiosną 1957 roku władza siłą usiłowała spacyfikować mieszkańców podrzeszowskiego Lutoryża domagających się zezwolenia na budowę kościoła parafialnego. Przeciwko nim użyto Zmotoryzowanych Odwodów Milicji Obywatelskiej. Był to „chrzest bojowy” oddziałów ZOMO powołanych do życia ledwie kilka miesięcy wcześniej. Lutoryżanie postawili jednak  na swoim, kilka miesięcy później doczekali się własnej parafii.

20 marca 1946. Ze strażnicy Wojsk Ochrony Pogranicza w Jasielu wyrusza około stuosobowy oddział żołnierzy i milicjantów. Opuszczają placówkę, której nie da się już bronić przed atakami Ukraińskiej Powstańczej Armii. Po drodze wpadają w zasadzkę UPA. Większość pojmanych zostaje bestialsko zamordowana. To jedna  z największych klęsk poniesionych przez polskie wojsko w walce z ukraińskim podziemiem.

Artur Miller, wybitny dramaturg i scenarzysta, autor m.in. „Czarownic z Salem” i „Śmierci komiwojażera, ostatni mąż Marylin Monroe, rodzinnie związany był z Radomyślem Wielkim na obecnym Podkarpaciu. Stąd pochodzili jego przodkowie.

Małgosia Bielenda przyszła na świat 23 grudnia 1976 roku o godzinie 23 w Wojewódzkim  Szpitalu Zespolonym  w Rzeszowie. Kilka tygodni później uznano ją za 100-tysięczną mieszkankę Rzeszowa. Była więc oficjalna uroczystość z pompą w ratuszu, kwiaty i okazjonalne prezenty, przemowy miejscowych notabli i przyśpieszony przydział spółdzielczego mieszkania lokatorskiego.

O tej zbrodni, popełnionej po pasterce, w Boże Narodzenie 1976 r., pisało już wielu i wiele razy. Roman Bratny sfabularyzował ją w znanej książce pt. „Wśród nocnej ciszy”, a reżyser Janusz Petelski nakręcił o niej film pod wymownym tytułem „Zmowa”. Orzekał w niej Sąd Wojewódzki w Tarnobrzegu, z ówczesną siedzibą w Sandomierzu.

Operację wydobycia dzwonu z nieistniejącej cerkwi w Maniowie (Nadleśnictwo Komańcza) przeprowadzili pracownicy Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku przy udziale służb konserwatorskich i społeczników. 300-kilogramowy dzwon po ponad 80 latach od ukrycia go przez dawnych mieszkańców zachował się w doskonałym stanie – jego dźwięk znów rozległ się w tej górskiej dolinie.